De meeste mensen die zich met genealogie bezighouden zijn voornamelijk of zelfs uitsluitend geïnteresseerd in twee vragen:
1. Zou ik toch nog van adel blijken te zijn of anderszins heel deftig?
2. Heb ik een familiewapen?
Op beide vragen kan ik u, indien u tot de familie Houtzager(s) behoort, een ontnuchterend antwoord geven:
1. Natuurlijk niet. Met zo’n naam zeker? 🙂
2. Nee, althans er is geen oud, historisch interessant familiewapen. Wapens waren in vroeger eeuwen vrijwel uitsluitend voorbehouden aan de aristocratie en de gegoede burgerij, en gegoede burgers waren wij niet, zeker niet vóór de tweede helft van de negentiende eeuw.
Toch zijn er over het onderwerp “familiewapen” en aanverwante zaken nog een aantal opmerkingen te maken.
A
In de tak van de familie waartoe ikzelf behoor (elders heb ik die “TAK 3” gedoopt; deze tak stamt af van Petrus Johannes Houtzagers (1857-1944)), heeft men enkele generaties lang rondgelopen met zegelringen. Ik heb er zelf nog een geërfd van mijn oudoom Jan. Hier is hij:
Is dat deftig of niet? Een andere oom vertelde mij ooit dat dit het wapen was van een familie Wendt von Crassenstein, en als hij een glaasje op had beweerde hij zelfs dat wij van deze familie afstamden. Dit was een van de eerste zaken die ik ging onderzoeken toen ik me met genealogie ging bezighouden. Al snel bleek dat er inderdaad een oud adellijk Westfaals geslacht bestond dat zo heette: Wendt/Windt von Crassenstein, von Wendt, von Wendt zu Crassenstein, etc. Er is zelfs een prachtig voorvaderlijk kasteel dat, u raadt het, Crassenstein heet, mooi gerestaureerd en van royale afmetingen:
Er werden ooit naar dit kasteel toeristische uitstapjes georganiseerd, compleet met worst eten en hoefijzer werpen. Het lijkt erop dat dat niet meer het geval is, maar dat zou u zelf moeten informeren, het internet is groot. In ieder geval kunt u er omheen wandelen, zie deze link. Er mag ook gepicknickt worden.
Voordat u, familielid dat deze regels leest, zich rijk gaat rekenen, vertel ik u gauw dat wij met dit voorname geslacht geen enkele familieband hebben. Hoe kwamen ze er dan bij om met dit wapen rond te lopen, zult u zich afvragen. Welnu, de schoonmoeder van Petrus Johannes (zie boven) heette van zichzelf Wendt. Deze Wendten (niets von of zu) waren tuinders in het Westland. Het moet zo gegaan zijn dat deze familie, toen in de 19e eeuw Rietstaps Armorial Général verscheen, met alfabetisch op achternaam geordende familiewapens, gedacht heeft “We staan erin!” en meteen zegelringen heeft laten maken. Toen ik dit had gereconstrueerd, verhuisde de ring van Oom Jan van mijn vinger naar het nachtkastje, waar hij ligt te wachten totdat ik hem aan een von Wendt zu Crassenstein kan verpatsen. Hieronder ziet u hoe het wapen bij Rietstap schematisch wordt afgebeeld. De drie afgebeelde voorwerpen zijn een soort helmen (“chapeaux de fer”), de arceringen en stippeltjes duiden kleuren aan.
Nog een afbeelding in zwart-wit en een in kleur. Bij de laatste wordt het schild een beetje scheef gehouden. De wapens zijn niet precies hetzelfde, omdat de familie allerlei verschillende takken heeft.
Hieronder nog wel een plaatje van het kasteel:
Jammer, hè? Maar u kunt er natuurlijk altijd een wandeling gaan maken, dat mag iedereen, dus u ook.
B
In 1991 is voor een ver familielid (TAK 2, zie het parenteel elders op deze site) volgens de regelen der kunst een wapen gemaakt en officieel aangemeld. U vindt het hier. Zo te zien heeft het wapen meer met everzwijnen te maken dan met hout, maar dat zal wel een reden hebben. Het ziet er best mooi uit. De informatie die erbij staat over onze voorvader Jan Houtsager is fout: hij leefde van 1681 tot 1711, overleed in Tiel en zijn vrouw heette Mijntje Beumers.
Ik geloof dat zo’n wapen alleen behoort aan het familielid voor wie het ontworpen is en diens afstammelingen, maar ik weet niet precies wat de regels zijn.
C
Het volgende heeft eigenlijk niets te maken met familiewapens, maar wel met een afbeelding die symboolfunctie heeft voor de familie. Het familielid Gijsbertus Houtzagers (1888-1857; ook TAK 2), boomkundige en directeur van de Heidemaatschappij, heeft ooit een ex libris laten maken die goed paste bij zijn beroep en onze naam:
Ikzelf vind het een mooi plaatje, waar veel symboliek in zit: onze naam en zijn verbinding met het bos, de kleine mens aan de voet van de torenhoge boom, en − iets waar je als genealoog steeds weer tegenaan loopt − het korte leven van de mens in verhouding tot veel dat hem omringt.
In deze mijmerende stemming verlaat ik u, o lezer, en wens u een (relatief) lang leven toe.
Peter Houtzagers, 12 februari 2006, geüpdatet 15 augustus 2024.